Artikel

Infrarood Fotografie

Met fotograferen bedoelen we gewoonlijk een afbeelding maken met zichtbaarlicht, maar in plaats van ‘gewoon’ zichtbaar licht kan ook infraroodstraling, uv-straling of röntgenstraling worden gebruikt om een foto te maken.

Zoals te zien is (afb. 1)  komt infrarood na rood in het elektromagnetisch spectrum. Infraroodstraling is niet zichtbaar voor het menselijk oog. Zichtbaar licht loopt van violet (380nm) tot rood (780nm).
In het elektromagnetisch spectrum worden alle soorten straling met hun golflengten (en/of frequenties) weergegeven. Het spectrum loopt van hele energierijke straling zoals gammastraling met een hele korte golflengte (10 -6 nm) tot de weinig energie bevattende radiogolven, die hele lange golflengten hebben (enkele centimeters tot meters lang).

Straling

Verschillende soorten straling in het elektromagnetisch spectrum hebben verschillende eigenschappen.
De eigenschappen van straling kunnen we ruwweg onderverdelen in:

• het doordringend vermogen

• de mate van absorptie

• de mate van reflectie

Alle drie bovengenoemde eigenschappen zijn weer afhankelijk van de materie waarop de straling valt. Infraroodstraling heeft een golflengte die loopt van ± 780nm tot 1mm (10 6 nm). Het deel van het spectrum dat gebruikt wordt voor infrarood fotografie strekt zich uit van ± 780nm tot 3000nm en wordt nabij infrarood genoemd. Infraroodstraling heeft de eigenschap door materialen en stoffen heen te dringen waar andere straling minder goed of zelfs helemaal niet doorheen dringt. Infraroodstraling heeft dus voor bepaalde materialen een andere reflectie- en absorptiekarakteristiek dan bijvoorbeeld zichtbaar licht.

De camera

In feite zijn vrijwel alle sensoren van digitale camera’s gevoelig voor infrarode straling tot ongeveer 1100 nm, maar omdat infrarode straling het ‘zichtbaar licht’ beeld nadelig beïnvloedt (afwijkende kleur, onscherpte) is er een infrarood absorptiefilter (het hot-mirror filter) voor de camerasensor geplaatst. Dit ingebouwde infrarood absorptiefilter kan worden verwijderd, maar moet dan wel vervangen worden door een filter, dat de sensor beschermt en de breking van de straling weer corrigeert. Er zijn firma’s die dit als dienst aanbieden.
Ook zijn er camera’s waar het infrarood absorptiefilter al uit is verwijderd of waar het door middel van een schakelaar op de camera tijdelijk kan worden verwijderd (bijv. de Sony night vision camera’s).

Mogelijkheden

Infraroodfotografie is vaak zinvol bij kunstonderzoek omdat infraroodstraling door bepaalde verfpigmenten heen kan dringen en door een onderliggende laag wordt gereflecteerd of geabsorbeerd (een loodwit grondering b.v. reflecteert infraroodstraling en koolstof waarmee een schets is gemaakt absorbeert infrarood). Zo kunnen ondertekeningen, onderschilderingen, retouches, vervaagde teksten en dergelijke zichtbaar worden gemaakt. Hierdoor kan infraroodfotografie behulpzaam zijn om de conditie en authenticiteit van een kunstwerk te bepalen.

Infrarood onderzoek is, zoals dat heet: ‘non-destructief’. Het kunstwerk ondervindt geen schade door infraroodstraling er is geen ‘fysiek’ contact met het kunstwerk, wel moet er op worden gelet dat de infrarood bron het object niet opwarmt, in infrarood bronnen zit namelijk vaak ook veel warmtestraling. 

Creatief gebruik

Infraroodfotografie wordt ook creatief gebruikt bij landschapsfotografie. Landschapsfotografen creëren met behulp van infrarood gevoelige camera’s surrealistische beelden. Bladgroen van bomen en struiken reflecteren infraroodstraling sterk en wordt dus heel licht afgebeeld.

Fotografen die infraroodfotografie creatief toepassen gebruiken vaak verschillende infraroodfilters voor de lens om variaties in het uiteindelijke beeld te krijgen. Ik ben voornamelijk in een zwart-wit beeld geïnteresseerd. Soms combineer ik een normale opname met een infrarood opname om een zogeheten ‘falsecolorinfrarood’ beeld te creëren.
Natuurfotografie met een infrarood camera: